Enigma, 2.Dünya Savaşı sırasında kullanılmış, kördüğüm misali çözülemez sanılan bir makineydi.
Ancak kördüğüm çözüldü ve bir imkansız gerçekleşti. Kripto makinesi Enigma’nın şifresi kırıldı ve Dünya’nın kaderi değişti. Peki Enigma’nın şifresini kırmak tarihi ve sosyal açıdan niye bu kadar önemliydi? 2.Dünya Savaşı’na nasıl yön verdi? Çözülmesi imkansız görülen şifreleri kırmayı kim başardı?
Enigma’nın kırılmasında, değeri ancak vefatından sonra anlaşılmış hatta İngiltere Kraliçesi 2.Elizabeth’in Kraliyet affı bahşedip onurlandırdığı kişiyi analım birlikte. Alan Turing! Kıymeti anlaşılınca adına heykeller dikildi, ismi pek çok mecrada kullanıldı, savaş kahramanı ilan edildi… Nikola Tesla gibi değeri geç de olsa anlaşıldı. Peki kimdir Alan Turing?
Turing 23 Haziran 1912 tarihinde Londra’da doğar. Henüz küçük yaşlarda öğretmenleri tarafından deha olduğu keşfedilir. Ancak okul yıllarında pek çok dehanın çocukluğunda uğradığı dışlanmalara maruz kalır.
Bir de buna tek arkadaşı ve dostu Christopher’ın da vefatı eklenince, dini inancı yıkılır ve ateist olur. Oldukça zor zamanlar geçiren Turing, yılmaz ve çalışmalarına büyük bir şevkle devam eder. Genç yaşta olmasına rağmen özellikle matematiğe olan ilgisinin üstüne gider ve pek çok okul derecelerinin sahibi olur. Okuldan sonra Matematik ve Kriptoloji (şifrebilim) üzerine çalışır. 2. Dünya Savaşı sırasında İngiltere’ye gelir ve ordunun kriptoloji bölümüne dahil edilir.
Bu askeri hizmeti için Bletchley Park isimli merkezde vazifelendirilen Turing’in görevi ise, kendisi gibi üstün zekalı takım arkadaşlarıyla, Nazilerin kullandığı ünlü kripto makinesi Enigma’yı çözmektir.
Enigma makinesi ‘asla şifresi çözülemez’ sanılan efsanevi bir kripto makinesiydi. Ancak Alan Turing ‘bir makinenin yaptığı bir şifreyi, ancak başka bir makine çözer’ diyerek ‘Bombe’ makinesini icat etti, Enigma şifrelerini çözdü ve bir efsane çürütülmüş oldu. Tarihçilere göre bu cihazın icadı ve çözdüğü şifreler sayesinde, 2.Dünya Savaşı’nın süresi 2 yıl daha kısalmış ve 14 milyon insanın hayatı kurtulmuştur. Bu üstün bir başarıdır.
1940’lı yılların sonunda Dünyanın ilk programlanabilir elektro manyetik bilgisayarını tasarlayan Deha, sadece Bombe’yi icat etmekle ve savaşı erken bitirmekle kalmamış, bugünkü bilgisayarların kavramsal temellerini atmış, günümüzde sıkça kullandığımız Sosyal Medya’nın, internet sitelerinin yani ‘Yapay Zeka’nın da alt yapısını oluşturmuştur.
Alan Turing cinsel anlamda bireysel tercihini açık bir şekilde itiraf ettiği ve o dönem İngiltere’sinde bu asla onaylanmadığı için, mahkeme tarafından ilaç tedavisine karar verildi.
Bu tedavi sonrasında akli melekelerinin büyük ölçüde yavaşladığını ve eskisi gibi çalışamadığını gören Turing, bir elmaya siyanür enjekte etti ve küçük bir ısırık alarak henüz 42 yaşındayken 7 Haziran 1954’de hayatına son verdi. Şu an ünlü bilgisayar devi Apple’ın ısırılmış elma logosunun ilham kaynağı, bu siyanürlü elma olabilir mi? Bu konuda Apple tarafından bir açıklama yapılmadıysa da, logonun tasarımı pek çok kişi tarafından bu dramatik ölüme dayandırılıyor.
Günümüzde hepimizin web ortamında karşısına çıkan ve web sitesinin güvenliği için uygulanan şu ‘ben robot değilim’ cümlesini ve gördüğümüz eğik harfleri aynı sıralama ile yazdığımız şu kutucuğu hatırladınız değil mi? Bu test insan ile bilgisayarı ayırt etmek için kullanılan ‘Captcha.’ Ki biz ona Turing Testi diyoruz!
1966 senesinden beri her sene, Alan Turing anısına ‘Bilgisayar Mekanizmaları Birliği’ tarafından, bilgisayar camiasına teknik makaleler yazan bir kişiye ‘Turing Ödülü’ veriliyor. 2019 yılında çıkan karara göre ise, kendisini artık 50 sterlinlik banknotlarda da göreceğiz.
Bu gelişmelerin mimarı olan Alan Turing’in hayatını ve Enigma makinesini anlatan 2001 yapım ‘Enigma’ ve 2015 yapımı ‘The Imitiation Game’ filmlerini izleyebilirsiniz.
Ayşegül Asal yazısı
