Samsunsonhaber köşe yazarı Emin Erman'ın kaleminden: Ukrayna'da Barış Nasıl Gerçekleşebilir?
Rusya, Ukrayna savaşını sona erdirmek için ABD ve Batılı ülkeler, özellikle Avrupa, büyük diplomatik çaba gösteriyor. Ancak, savaşın başlangıcındaki "Ukrayna, NATO üyeliğinden vazgeçerse saldırmayacağız" sözünün ihmal edilmesi, sürecin trajik sonuçlarını yaşattı. Şu anda milyonlar yerinden oldu; binlerce sivil ve asker hayatını kaybetti, Rusya, Kırım dışında Doğu ve Güney Ukrayna'da işgal ettiği toprakları genişletti.
Putin, iktidardaki gücünü koruyarak askeri baskısını sürdürüyor. Trump ile Alaska'da buluştu; Trump başta ateşkes önerse de, sonrasında "barış anlaşması" önerisine geçerek Rusya'nın taleplerine yakın bir tavır benimsedi, Kaynak: The Guardian, Financial Times, The Washington Post. Putin'in önerisi şunları içeriyor: Ukrayna'nın Donetsk ve Luhansk bölgelerinde çekilmesi; Kırım'ın tanınması; NATO'ya katılmamak; silahsızlandırılmak; Rus diline ve Rus Ortodoks Kilisesi'ne resmi statü sağlanması, Kaynak: Reuters, The Washington, Post, Wikipedia.
Avrupa liderleri ise öncelikle bir ateşkes, ardından da güvenlik garantileri üzerinde ısrar ediyor. Ukrayna için NATO dışı ama fayda sağlayacak bir güvenlik mimarisi üzerinde çalışılıyor; örneğin, 30 ülke tarafından desteklenen "Coalition of the Willing (İstekliler Koalisyonu)" girişimi, barış koruma gücü kurma olasılığını tartışıyor, Kaynak: AP News, Wikipedia.
Barış anlaşmaları tarihi çoğunlukla zorludur. Expert analizlerine göre; savaşın bitmesi için tarafların askeri olarak kazanma ümitlerinin düşük olması, güçlü dış baskı ve destekleyici güvenlik garantileri ve ayrıca kamuoyunun anlaşmaya destek vermesi gerekir, Kaynak: CSIS.
Ukraynalılar da bu konuda net: Yüzde 96'lık bir kesim, Rusya'nın geri çekilmesini istiyor; yüzde 60 ise NATO üyeliğinden vazgeçilmesini kabul etmiyor, Wikipedia. Aynı zamanda Avrupalılar, Trump'ın barış girişimlerini geçici tutarak Putin'in samimiyetini test etmeyi planlıyor, Kaynak: POLITICO.
Ne Yapılmalı?
1. Güvenlik garantileri: Rusya ateşkesi savunma güvenceleriyle kabul edebilir. NATO dışı, ama etkili koruma sağlayacak bir mekanizma geliştirilmelidir. ABD belirli şartlarda hava desteği sunmayı değerlendiriyor, Kaynak: Reuters; ayrıca "Coalition of the Willing" barış gücü hazır bekletilebilir, Kaynak: Wikipedia.
2. Anlaşmanın sürdürülebilir olması: Rusya'yı anlaşmayı ihlal ettiğinde ağır yaptırımlarla karşı karşıya bırakacak net mekanizmalar kurulmalı. Avrupa birliğiyle birlikte Rusya'nın enerji, tarım ve sanayi ihracatına baskı yapılmalı, Kaynak: CSIS.
3. Ukrayna'nın kararı esastır: "Nothing about Ukrayna without Ukraine (Ukrayna olmadan Ukrayna hakkında hiçbir şey yoktur)" ilkesine sadık kalınmalı. Her türlü müzakere Ukrayna'nın rızası ve desteğiyle ilerlemeli, Kaynak: Wikipedia.
4. Toplum desteğini sürdürmek: Ukrayna halkının büyük çoğunluğu toprak vermeyi reddediyor, Kaynak: Wikipedia. Bu nedenle, barış planı ancak halkın desteğini alırsa sürdürülebilir olabilir.
Eğer barış, geçici bir dikkat dağıtıcı olmaktan ibaretse ya da Ukrayna'yı güçsüz düşüren bir tuzaksa, bu zafer değil ihanettir. Rusya'nın istediklerini elde etmesi, sadece askeri değil aynı zamanda politik bir yenilgi anlamına gelir. Oysa gerçek barış, Ukrayna'nın toprak bütünlüğü, güvenliği ve özgürlüğüyle mümkündür.
Anlaşmanın sahici olması, Ukrayna halkının özgür seçimlerine saygıyla, güçlü güvenlik garantileriyle ve yaptırımlarla desteklenmelidir. Yoksa bu süreç, tarih sayfalarında "barış peşinde ama kaybetmiş" bir jenerasyonun öyküsü olarak kalır.