Tanzim Satış denilince rahmetli Barış Manço’nun şarkısı dilime dolanıyor;
Domates biber patlıcan domates biber patlıcan
Bir anda bütün dünyam karardı bu sesle sokaklar yankılandı
Domates biber patlıcan
Peki nedir bu Tanzim Satış?
Tanzim etmek, düzene koymak veya düzen getirmek demektir. Tanzim satmak ise kamu kurumlarının piyasaya müdahale şeklidir. Belediyeler ve halka hizmet amaçlı çalışan kamu kurumlarının halkın iyiliğine piyasaya ucuz ürünler sunmasıdır.
Sürekli zamlanan meyve ve sebze fiyatlarına bir hamle olarak Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın “halk sebze ve meyve pazarı kuracağını” söylemesiyle tanzim satış süreci başlamış oldu.
Tanzim satış noktaları kurulmaya başlayınca marketlerde ve pazarlarda yüksek fiyatlar indi. Fakat bu yüksek fiyatların tek maduru tüketici değil üretici de olmuştur.
Belediyelerin ürünü doğrudan üreticiden alıp kentlerde satışa sunduğunu düşünelim. Hem üretici hem de tüketici korunmuş gibi görünüyor. Doğrudur da. Ancak, aracı sadece yüklü paralarla ürüne el koyup istismar eden kabzımal veya komisyoncu değildir. Semt pazarlarında gün boyunca eve ekmek götürmek için çalışan pazarcıları da hesaba katmak gerekir. Her tüketici de tanzim satıştaki mallara erişme imkânı bulamayabilir.
Belediye tanzim satış yerinde aynı kira ve ücret maliyeti olmadığından, yani maliyetin bir kısmı devlet tarafından yüklenildiğinden elbette ucuza satış mümkündür. Semt pazarında bir tezgâhta çalışan kişilerin günlük ücreti, tezgâh kurdukları mekâna ödedikleri kira ve taşıma maliyeti hesaba katılmalıdır.
Mevcut uygulama, özellikle alım gücü düşük olan kesimleri bir ölçüde rahatlatmıştır. Ancak bu uygulamanın sürekli olamayacağını da görmek gerekir. Tanzim kanayan yaraya tampon olmuştur.
Yaranın oluşma sebeblerine inilmelidir:
-Üretim planlamamız var mı?
-İklim değişikliği risklerine karşı üretim alanlarında ve bölgelerinde çeşitlendirmemiz söz konusu mu?
-Üretim maliyetleri yüksek mi?
-Mazot fiyatları makul mü?
-Alternatif pazarlama kanallarını devreye soktuk mu?
-Üretici örgütlenmesini,etkin ve sağlıklı bir kooperatifleşmeyi başarabildik mi? Malesef bu soruların cevapları olumsuz.
Tarımın sorunlarına bir bütün olarak bakıp, bir bütün olarak çözebilirsek üretimde istikrardan bahsedilebilir.
Eğer asıl sorun aracılık faaliyetlerinde ortaya çıkıyorsa konuya ilişkin kuralların ve bu süreçte yer alan kurumların iyileştirilmesi gerekir.
Tanzim satışlarının genel piyasa içinde payı düşüktür ama düzenleyici etkisi vardır. Devlet fiyatlara karışmasa da eyleme karışmalıdır. En azından bugün olduğu gibi gerektiğinde sahaya inmelidir.
