Dünya Sokak Platformu (GLOSEP) Genel Koordinatörü ve Giresun Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Fakültesi Öğretim Üyesi Dr. Osman Sirkeci, dünyada 2 milyar, Türkiye'de 6 milyon, Mersin'de ise en az 10 bin kişinin sokaktan ekmeğini kazandığını belirterek, sokaklardan dünya ekonomisine 30 trilyon dolar katma değer sağlandığını savundu.
Dünya Sokak Platformu'nun, Malta konferansı ve Hindistan'ın ardından önümüzdeki aylarda Mersin'de çalıştay düzenleyeceği bildirildi. Çalıştay öncesi Mersin'i ziyaret eden GLOSEP Genel Koordinatörü ve Giresun Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Fakültesi Öğretim Üyesi Dr. Osman Sirkeci, Deloitte'un 'Perakendenin Küresel Güçleri 2019 Raporu'nu değerlendirdi. Rapora göre 2017 mali yılında yüzde 5.7 oranında büyüyen en büyük 250 perakende şirketinin, toplam 4.53 trilyon dolar gelir elde ettiğine dikkat çeken Sirkeci, '2 milyar sokak esnafı 30 trilyon dolar katma değer oluşturdu. 250 perakende şirketi, toplam 4.53 trilyon dolar gelir elde etti. Dünyanın sessiz kahramanları 4.5 trilyon dolarlık yıllık hasılatı olan 250 küresel dev şirket karşısında 30 trilyon dolarlık yıllık ciroları ile dar gelirlilerin ve yoksulların yanında yerlerini aldılar. Dünya tekellerinin zaferleri olarak açıklanan rakamlar, başka gerçeklerin de ortaya çıkmasına neden oluyor. Giderek yoksullaşan dünya nüfusunun kendileri arasından çıkan sınırlı ve kıt kaynaklarla yine dar gelirlilerin her türlü ihtiyacını adeta bir sosyal dayanışma ruhuyla gideren 2 milyar kişilik sokak ekonomisi çalışanları, geçtiğimiz yılda da önemli bir başarıya imza attı. Bir bakıma varoluş mücadelesi veren dünya yoksulları, piyasa ekonomisinin kendilerine dayattığı yoksulluk ve çözümsüzlük karşısında geliştirdikleri mütevazi sokak ekonomisi çözümleriyle, hayatı daha yaşanır kılmaya çalışmaktadırlar' dedi.
'Global sokak esnafları 2 milyar istihdam oluşturdu'
Dünya Çalışma Örgütü'nün (ILO) verilerine göre, milyarlarca liralık destekler ve teşvik paketlerine rağmen serbest piyasa ekonomisi sistemlerinin, 150 yıllık egemenlik tarihinde 8 milyara yaklaşan dünya nüfusunun ancak 3.5 milyarına iş imkanı sağlayabildiğini ifade eden Sirkeci, 'Piyasa ekonomisinin başarısızlıklarında ve dışsallıklarında kendisine yer
bulan dünyanın yoksulları ve aç insanları, yine kendi sorunlarına kendi yöntem ve olanaklarıyla çözümler geliştirmektedirler. Gerek dünyanın varoşları, gerekse kentlerin dar gelirlileri, kendi ivedi ihtiyaçlarını gidermek için kendi aralarından çok küçük olanaklar ve finansal desteklerle yetişen yeni sokak esnaflarının hizmetlerinden ve ürünlerinden yararlanarak hayatlarını idame ettirmektedirler. Kendileriyle birlikte dünya nüfusunun 5 milyarlık kısmının ihtiyaçlarını gideren 2 milyar sokak esnafı, günde ortalama 50 dolar brüt gelir elde ettikleri varsayımıyla günlük dünya ekonomisine 100 milyar dolarlık bir katma değer sağlamaktadırlar. Yılda 300 gün çalıştığı varsayılan 2 milyar sokak esnafı, 2018 yılında 90 trilyon dolara yaklaşan dünya milli hasılasının yaklaşık yüzde 33'ünü sağlayarak, yıllık 30 trilyon dolar dünya ekonomisine katma değer sunmaktadırlar' diye konuştu.
'Türkiye'de sokak ekonomisinde 6 milyon istihdam'
Sokak ekonomisinin hiçbir sorun oluşturmaksızın 6 milyon kişiyi İŞKUR kapılarından kurtararak, onlara kendiliğinden bir istihdam sağladığını kaydeden Sirkeci, şöyle devam etti; '100 yıllık Türkiye ekonomisi, çalışma çağındaki 61 milyon kişinin sadece 28.5 milyonuna iş imkanı sunabilmektedir. Kalan 32.5 milyon vatandaşımızın durumu ise kayıtlar bakımından meçhul görünmektedir. 12.5 milyonluk emekli nüfusun en az yarısı olan 6 milyon emeklinin ek iş yaptığı varsayılmaktadır. Bunların yüzde onu dahi bulmayan çok az bir kesimi kayıtlı olarak çalışmaktadır. Bunun yanında mecburi hizmette bulunan erlerin sayısı 500 bin olarak eklenebilir. 6 milyon emekli olup çalışmayanlar da eklendiğinde bu rakamların toplamı 15.5 milyona ulaşmaktadır. TÜİK verilerine göre SGK'lı ve SGK'sız çalışan sayısı ise 28.5 milyondur. Hesaplanan 15.5 milyonluk kurumsal nüfus ile çalışma çağındaki toplam 61 milyonluk nüfusun bilinebilen kısmı 44 milyon olarak karşımıza çıkmaktadır. 61 milyonluk çalışma çağındaki nüfusun 17 milyonu atıl ve meçhul görünmektedir. Çalışan nüfusun yüzde 10'u ek iş yapmaktadır. Emeklilerin yarısı çalışmaktadır. Öğrencilerin yüzde 15'i bir ek işte çalışmaktadır. Toplam kayıtlara, hesaplamalara girmediği tahmin edilen nüfus yaklaşık 10 milyona ulaşmaktadır. Bunun yüzde 40'ı olan 4 milyonunun TÜİK verilerinin içinde olabileceği var varsayıldığında, 17 milyon bilinmeyen nüfusun 13 milyonunun bilinmezliğini koruduğu görülmektedir. Bunun 5 milyonunu ev işlerinde çalışıp emeğine pazar değeri biçilemeyen ev insanları olarak kabul edersek, yine geriye 6 milyon sokak çalışanı kalmaktadır.'
'Sokaklardan milli ekonomiye 200 milyar lira katma değer'
200'e yüze yakın sektörde faaliyet gösteren sokak ekonomisi aktörlerinin, ortalama 100 TL günlük kazanç sağladıklarının, yapılan anketlerde sıkça dile getirildiğini kaydeden Sirkeci, 'Sokakların yılın 365 günü dolu olduğu da gerçeğin bir başka yönüdür. Nispeten sakin geçen 52 pazar, yarım gün olarak kabul edildiğinde ve dolayısıyla toplam çalışılan gün yılda 330 olarak hesap edildiğinde, bir sokak esnafının günlük 100 TL hasılat yaptığı varsayıldığında, yılda 33 bin TL ciro yaptığı öngörülebilir. Bu rakam 6 milyon sokak esnafı üzerinden hesaplandığında yaklaşık olarak yıllık 200 milyar TL gibi bir rakam ortaya çıkmaktadır. Çok farklılık göstermekle birlikte, sokak esnafının sermayeden daha çok emek gücüne dayalı veya uzun saatleri alan işleri yapıyor olması, satılan malın maliyetinin düşük olmasını sağlamaktadır. Dolayısıyla sokak ekonomisi söz konusu olduğunda, kar oranlarının yüzde 50 civarında hesaplanması daha gerçekçidir' ifadelerini kullandı.